ေရြးေကာက္ပြဲဆိုရာ၀ယ္

ေရြးေကာက္ပြဲနဲ႔ မဲေပးျခင္းဆိုတာ ကိုယ္စားျပဳဒီမိုကေရစီ (Representative Democrac) နဲ႔ အမ်ားဆံုး ဆက္ႏြယ္ေနပါတယ္။ ကိုယ္စားျပဳျခင္း (representation) ဆိုတာကို ႏိုင္ငံေရး႐ႈေထာင့္ကေန အနက္အဓိပၸာယ္ျပန္ဆိုတဲ့အခါ လူအမ်ားကို ကိုယ္စားျပဳၿပီး၊ လူတဦးတေယာက္ကေန (သို႔မဟုတ္) လူတစုကေန ရပ္တည္တာ၊ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြ ျပဳလုပ္တာလို႔ အဓိပၸာယ္ရပါတယ္။ ကိုယ္စားျပဳ ဒီမိုကေရစီဆိုတာကေတာ့ အစိုးရနဲ႔ ျပည္သူေတြအၾကားမွာ
ကိုယ္စားျပဳမႈဆိုတဲ့ သေဘာတရား ပါ၀င္လာတဲ့အတြက္ အစိုးရဟာ ျပည္သူလူထုရဲ႕ ဆႏၵသေဘာေတြနဲ႔ အက်ိဳးစီးပြားကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ ႏိုင္ငံေတာ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္တခု ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေတာ့ လူထုကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ ဒီမိုကေရစီစနစ္အတြက္ ေရြးေကာက္ပြဲေတြဟာ လံုေလာက္တဲ့ အေျခအေန (sufficient condition) မဟုတ္ရင္ေတာင္ လိုအပ္တဲ့ အေျခအေန (necessary condition) တခု ျဖစ္လာပါေတာ့တယ္။
ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုတာ ဒီမိုကေရစီစနစ္ရဲ႕ အေရးအႀကီးဆံုး ႏွလံုးသား ျဖစ္တယ္လို႔ ေတြးျမင္ယူဆသူေတြလည္း ေပၚထြက္လာပါတယ္။ ဒီအေတြးအျမင္ကို ေရာင္ျပန္ဟပ္ေစတဲ့ အယူအဆေတြကို Joseph Schumpeter ေရးသားတဲ့ Capitalism, Socialism, Democracy (1942) စာအုပ္ထဲမွာ အတိအက် ေတြ႔ျမင္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီဆိုတာ ျပည္သူေတြက သူတို႔ကို အုပ္ခ်ဳပ္မယ့္သူေတြကို လက္ခံျခင္း၊ ကန္႔ကြက္ျခင္း ျဖစ္တယ္လို႔ သူက ဆိုခဲ့ပါတယ္။ သူ႔ရဲ႕အဆိုကို လက္ခံၿပီး ဒီမိုကရက္တစ္အစိုးရ ဆိုတာကို ေရြးေကာက္ပြဲ ျပဳလုပ္ေပးတဲ့ အစိုးရအေနနဲ႔သာ ယံုၾကည္ေရးသားၾကတဲ့ ႏိုင္ငံေရးသီအိုရီ ပညာရွင္ေတြ အမ်ားအျပားပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ အာဏာရွင္အစိုးရေတြကလည္း ေရြးေကာက္ပြဲေတြ က်င္းပလာၿပီး ဒီမိုကေရစီ အစိုးရေတြအေနနဲ႔ အသြင္ေဆာင္လာတဲ့ အခါမွာက်ေတာ့ အတုနဲ႔ အစစ္ကို ခြဲျခားႏိုင္ဖို႔အတြက္ စစ္မွန္ေသာ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုတဲ့ သေဘာတရားက ထပ္မံထြက္ေပၚလာရပါေတာ့တယ္။
စစ္မွန္ေသာ ေရြးေကာက္ပြဲ
စစ္မွန္ေသာ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုတာကို တိုင္းတာဖို႔အတြက္ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြအၾကား၊ အဖြဲ႔အစည္းေတြအၾကား ၿပိဳင္ဆိုင္မႈရွိတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲျဖစ္ျခင္း၊ မျဖစ္ျခင္းက အေရးႀကီးတဲ့ အခ်က္တခုျဖစ္ပါတယ္။ တပါတီစနစ္ကို တပါတီအာဏာရွင္စနစ္အျဖစ္ သတ္မွတ္ပံုေဖာ္ျခင္းဟာ ဒီအခ်က္နဲ႔ ဆိုင္ပါတယ္။ အၿပိဳင္အဆိုင္ ကင္းမဲ့ေနတာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ျပဳလုပ္တဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲေတြကို စစ္မွန္ေသာ ေရြးေကာက္ပြဲလို႔ မသတ္မွတ္ႏိုင္ပါဘူး။ စစ္မွန္ေသာ ေရြးေကာက္ပြဲမဟုတ္တဲ့ ေရြးေကာက္ခံရၿပီး တက္လာတဲ့ အစိုးရဟာလည္း အာဏာရွင္အစိုးရပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို အစိုးရရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကိုလည္း အာဏာရွင္စနစ္လို႔ပဲ သတ္မွတ္ ေခၚဆိုႏိုင္ပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုတာက တျခား ႏိုင္ငံေရးဆက္ဆံေရး လမ္းေၾကာင္းေတြလိုပဲ အစိုးရနဲ႔ လူထုအၾကား၊ ေရေပၚဆီ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြနဲ႔ အမ်ားျပည္သူေတြၾကားမွာ တဦးနဲ႔တဦး လႊမ္းမိုးခြင့္ကို ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္ၾကရတဲ့ ၂ လမ္းသြား ပံုသဏၭာန္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
အၿပိဳင္အဆိုင္ရွိတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲေတြရဲ႕ အဓိက လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြကေတာ့…
(၁) ႏိုင္ငံေရးသမားမ်ားကို ေရြးခ်ယ္ခန္႔ထားျခင္း
ေရြးေကာက္ပြဲဆိုတာ ႏိုင္ငံေတာ္အတြက္ လိုအပ္တဲ့ ျပည္သူ႔ေရးရာဌာနေတြမွာ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ဖို႔ လိုအပ္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြကို ေရြးခ်ယ္ခန္႔ထားျခင္း တမ်ိဳးပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲ၀င္မယ့္ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြဟာ ေရြးေကာက္ပြဲ၀င္မယ့္ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြကို ကနဦး ေရြးခ်ယ္ၾကရပါတယ္။ ဒီႏိုင္ငံေရးသမားေတြဟာ ျပည္သူ႔ေရးရာဌာနေတြနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ အသိပညာေတြ၊ အေတြ႔အႀကံဳေတြ ရွိေနဖို႔ လိုအပ္သလို လူထုဆက္ဆံေရးမွာလည္း က်ြမ္းက်င္သူမ်ား ျဖစ္ရပါမယ္။ ဒီႏိုင္ငံေရးသမားေတြရဲ႕ ေနာက္ကြယ္မွာလည္း သက္ဆိုင္ရာ က႑အလိုက္ က်ြမ္းက်င္သူေတြ ရွိရပါမယ္။
ျပည္သူ႔ေရးရာဌာနတခုကို ႏိုင္ႏိုင္နင္းနင္း၊ မွန္မွန္ကန္ကန္ တာ၀န္ယူႏိုင္မႈဆိုတာ ကမၻာ့အျမင့္ဆံုး ေတာင္ေတြကို တက္တာနဲ႔ အတူတူပါပဲ။ ေတာင္ထိပ္ေရာက္သြားတဲ့ ေတာင္တက္သမားေတြကိုပဲ လူအမ်ားက မွတ္မိ ခ်ီးက်ဴးတတ္ၾကတယ္၊ စံခ်ိန္တင္တတ္ၾကတယ္။ ဒီေတာင္တက္သမားတေယာက္ ေတာင္ထိပ္ေရာက္သြားဖို႔ ဇြဲလံု႔လ၀ီရိယ၊ သတၱိနဲ႔ စိတ္ခြန္အားေတြ လိုအပ္သလို၊ စနစ္တက် ပံ့ပိုးေပးႏိုင္တဲ့ crew member ၄၀၀ ေက်ာ္ လုိအပ္ပါတယ္။ ေနာက္ကြယ္မွာ ပံ့ပိုးမႈေတြ မပါဘဲ ကမၻာ့အျမင့္ဆံုးေတာင္ေတြရဲ႕ ေတာင္ထိပ္ေတြကို ေရာက္သြားတဲ့ ေတာင္တက္သမားေတြ အေတာ္နည္းပါတယ္။
ႏိုင္ငံေရးသမားဆိုတာလည္း ဒီအတိုင္းပါပဲ။ ျပည္သူ႔ေရးရာဌာနတခုခုကို တာ၀န္ယူရမယ့္ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြလည္း ဒီအတိုင္းပါပဲ။ ဘယ္သူမွ က႑စံုမွာ နက္နက္နဲနဲ မက်ြမ္းက်င္ႏိုင္ပါ။ က႑စံုမွာ က်ြမ္းက်င္သူေတြကို စီမံခန္႔ခြဲႏိုင္တဲ့ အရည္အခ်င္းကသာ ကၽြမ္းက်င္သေယာင္ေယာင္ျဖစ္ေနတဲ့ အရည္အခ်င္းထက္ ပိုတန္ဖိုးရွိပါတယ္။ ဒီအရည္အခ်င္းမွာ အားနည္းေနတဲ့ ႏိုင္ငံေရးသမားနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြဟာ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ အ႐ႈံးနဲ႔ ရင္ဆိုင္ရတတ္သလို၊ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ႏိုင္ခဲ့ရင္လည္း လက္ေတြ႔ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြက်ရင္ ကေသာင္းကနင္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
အစိုးရအဖြဲ႔တခုမွာ တာ၀န္ယူဖို႔ ေမွ်ာ္မွန္းတဲ့ ႏိုင္ငံေရးသမားမွာ ေရြးေကာက္ခံခဲ့ရရင္ သက္ဆိုင္ရာ နယ္ေျမမွာ ထမ္းေဆာင္ရမယ့္ တာ၀န္ေတြ၊ အစိုးရအဖြဲ႔ ေကာ္မတီေတြမွာ ပါ၀င္တဲ့အခါ ကိုယ့္ပခံုးေပၚ ေရာက္လာႏိုင္မယ့္ တာ၀န္ေတြ၊ အစိုးရ၀န္ႀကီးဌာနေတြကို တာ၀န္ယူဖြဲ႔စည္းတဲ့အခါ ၀န္ႀကီးဌာန ယႏၱရား လည္ပတ္ပံုေတြ၊ ကိုယ္ပိုင္႐ုံးမွာ ဘယ္လို အေတြ႔အႀကံဳနဲ႔ ဘယ္လို အသိပညာရွိတဲ့လူေတြ လိုအပ္တယ္ ဆိုတာေတြကို သိရွိေနဖို႔ အလြန္အေရးႀကီးပါတယ္။
(၂) အစိုးရ ဖြဲ႔စည္းျခင္း
စစ္မွန္တဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲရဲ႕ တျခားလုပ္ငန္းတာ၀န္ တရပ္ကေတာ့ အစိုးရဖြဲ႔စည္းျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ အေမရိကန္၊ ျပင္သစ္နဲ႔ ဗင္နီဇြဲလားႏိုင္ငံတို႔မွာ ေရြးေကာက္ပြဲေတြဟာ အစိုးရအဖြဲ႔ေတြကို တိုက္႐ုိက္ေရြးခ်ယ္ ေပၚေပါက္လာေစပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြမွာက်ေတာ့ ေရြးေကာက္ပြဲေတြဟာ အစိုးရဖြဲ႔စည္းျခင္းကို လႊမ္းမိုးသက္ေရာက္မႈ ရွိေစပါတယ္။ ပါတီစံု၊ ၀ါဒစံု အေရြးေကာက္ခံ ကိုယ္စားလွယ္ေတြအၾကားမွာ အာဏာခြဲေ၀မႈေတြအတြက္ ေရြးေကာက္ပြဲဟာ အေရးႀကီးတဲ့ လိုအပ္ခ်က္တရပ္ပါ။
(၃) ကိုယ္စားျပဳမႈ ေဖာ္ေဆာင္ျခင္း
စစ္မွန္တဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲေတြဟာ လူထုကို ကိုယ္စားျပဳပါတယ္။ ေရြးေကာက္ခံ ကိုယ္စားလွယ္ေတြဟာ လူထုရဲ႕ ဆႏၵသေဘာထားကို ေဆာင္ၾကဥ္းေပးတဲ့ လူထုကိုယ္စားလွယ္ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း စစ္မွန္တဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲကေန ေပၚထြက္လာတဲ့ အစိုးရဟာ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းတခုလံုးကို ကိုယ္စားျပဳထားတဲ့ microcosm လို႔ ပညာရွင္မ်ားက သတ္မွတ္ၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။
(၄) မူ၀ါဒမ်ားကို လႊမ္းမိုးထိန္းခ်ဳပ္ျခင္း
အစိုးရေတြဟာ အာဏာရွင္စနစ္ အစိုးရေတြ ျဖစ္လာတဲ့အခါ အစြန္းေရာက္မူ၀ါဒေတြ၊ ျပည္သူ႔သေဘာထားအမွန္နဲ႔ မကိုက္ညီတဲ့ မူ၀ါဒေတြ၊ အာဏာရွင္ေတြရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားကိုသာ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္တဲ့ မူ၀ါဒေတြကို ျပ႒ာန္းတတ္ပါတယ္။ စစ္မွန္တဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲေတြဟာ လူထုကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ အစိုးရေတြကို ေပၚထြက္လာေစႏိုင္တာေၾကာင့္ ဒီလို မူ၀ါဒေရးရာကို အာဏာနဲ႔ အလြဲသံုးစားျပဳလုပ္မႈေတြကို တားဆီးေပးႏိုင္ပါတယ္။
(၅) ျပည္သူလူထုအား ႏိုင္ငံေရးအသိပညာ ျဖန္႔ျဖဴးေပးျခင္း
စစ္မွန္တဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲတခု မေပၚထြက္လာခင္မွာ အေရြးခံမယ့္ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းေတြအတြက္ သင့္ေတာ္တဲ့ စည္း႐ုံးေရးကာလ တခုရွိဖို႔ အေရးႀကီးပါတယ္။ ဒီကာလေတြမွာ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြ၊ အေရြးခံမယ့္ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ အမ်ားအျပား ေပၚထြက္လာတတ္ပါတယ္။ ဒီလို သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ ထုတ္ေပးႏိုင္ဖို႔အတြက္ ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႔အစည္းေတြ အားလံုးမွာ တန္းတူညီမွ် အခြင့္အေရးေတြရွိဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲ မတိုင္ခင္ကာလမွာ ႏိုင္ငံေရး အဖြဲ႔အစည္းေတြရဲ႕ လြတ္လပ္စြာ စည္း႐ုံးေဟာေျပာ ထုတ္ေဖာ္ေျပာၾကားခြင့္ေတြကို လက္ရွိအစိုးရက ကန္႔သတ္ထိန္းခ်ဳပ္မႈေတြ ရွိရင္၊ လက္ရွိအစိုးရရဲ႕ မူ၀ါဒနဲ႔ သေဘာထားေတြကိုပဲ စာနယ္ဇင္း၊ သတင္း၊ မီဒီယာေတြကေန ျဖန္႔ေ၀တယ္ဆိုရင္ ဒီလိုအေျခအေနမ်ိဳးမွာ ထြက္ေပၚလာမယ့္ ေရြးေကာက္ပြဲဟာ စစ္မွန္တဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲ မဟုတ္ဘူးလို႔ အခိုင္အမာ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။
(၆) Legitimacy တည္ေဆာက္ႏိုင္ျခင္း
Legitimacy ဆိုတာ လက္တင္ဘာသာစကား legitimare ကေန ဆင္းသက္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဓိပၸာယ္ကေတာ့ to make lawful (တရား၀င္ျဖစ္ေအာင္ ျပဳလုပ္ျခင္း) ျဖစ္ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲေတြဟာ စစ္မွန္တဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲျဖစ္ျဖစ္၊ အာဏာရွင္ေရြးေကာက္ပြဲပဲျဖစ္ျဖစ္ Legitimacy ကို အတိုင္းအတာတခုအထိ တည္ေဆာက္ႏိုင္ပါတယ္။ အာဏာရွင္ႏိုင္ငံေတြမွာ အာဏာရွင္ေတြဟာ သူတို႔ကိုယ္တိုင္ပါ၀င္တဲ့ အစိုးရေတြပဲျဖစ္ျဖစ္၊ သူတို႔ႀကိဳးကိုင္ထားတဲ့ အစိုးရေတြပဲျဖစ္ျဖစ္ အစိုးရသစ္ေတြရဲ႕ legitimacy ရဖို႔အတြက္ ေရြးေကာက္ပြဲေတြ က်င္းပေလ့ရွိၾကပါတယ္။ အာဏာရွင္ ေရြးေကာက္ပြဲေတြဆိုတာ ဒီလုပ္ငန္းေဆာင္တာေပၚမွာ အဓိကဗဟိုျပဳၿပီး ထြက္ေပၚလာၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။
ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ေတြက ေရြးေကာက္ပြဲေတြရဲ႕ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြကို ဒီအခ်က္ေတြနဲ႔ ရည္ညႊန္းေျပာဆိုေလ့ ရွိၾကပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲတခုရဲ႕ စစ္မွန္ျခင္း၊ အတုအေယာင္ ျဖစ္ျခင္းေတြဟာ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပျပဳလုပ္ပံုေပၚမွာ မူတည္ေနတာေၾကာင့္ လြတ္လပ္၍ တရားမွ်တေသာ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုတဲ့ စကားလံုးကို အသံုးျပဳၿပီး သတ္မွတ္ တိုင္းတာလာၾကပါတယ္။ လြတ္လပ္၍ တရားမွ်တေသာ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုတာကေတာ့ electoral process ကို တန္းတူညီမွ် အားလံုးပါ၀င္ခြင့္ ရွိမႈ၊ မဲလံုၿခံဳမႈနဲ႔ လြတ္လပ္စြာ မဲေပးခြင့္ စတာေတြနဲ႔ သက္ဆိုင္ပါတယ္။
မဲခိုးမႈေတြ၊ မဲလိမ္မႈေတြ၊ လြတ္လပ္စြာ မဲေပးခြင့္မရွိေအာင္ အာဏာရွင္ဘက္ေတာ္သားေတြက ၿခိမ္းေျခာက္ေႏွာင့္ယွက္မႈေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြကေန ေရြးေကာက္ခံ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းေတြကို လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ေရြးခ်ယ္ႏိုင္ခြင့္ မရွိေအာင္ ပိတ္ပင္တားျမစ္မႈေတြ ရွိေနတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲကို စစ္မွန္တဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲလို႔ မေခၚဆိုႏိုင္ပါဘူး။ အာဏာရွင္ေတြ က်င္းပတဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲေတြမွာ ဒီလို သြင္ျပင္လကၡဏာ၊ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြ ရွိေနတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားဟာ စစ္မွန္တဲ့ ဒီမိုကေရစီကို ဦးတည္ေစေသာ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ား ျဖစ္ရန္လိုအပ္ၿပီး အာဏာရွင္ ေရြးေကာက္ပြဲ (authoritarian elections) မ်ား မျဖစ္ေစရန္ လိုအပ္လွပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပအပ္ပါတယ္။
ခင္မမမ်ိဳး