ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးပြဲမ်ားသည္ လူ႕အခြင့္အေရးကို ဗဟိုျပဳရမည္

ၾသဂုတ္လ ၃၁ ရက္ေန႕တြင္ ျမန္မာနိုင္ငံ၏ ရွည္လ်ွားလွေသာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္၏ ေနာက္ဆုံး အဆင့္ျဖစ္ေသာ ၂၁ ရာစုပင္လုံညီလာခံကို က်င္းပမည္ျဖစ္သည္။ ၎သည္ အားတက္ႂကြဖြယ္ သေကၤတမ်ားႏွင့္ ျပည့္ေနေသာ ကာလျဖစ္သည္။
၁၉၄၇ ခုနွစ္တြင္ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၏ ဖခင္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းသည္ လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕အစည္း ၃ ခု ႏွင့္ အေရးပါေသာ သေဘာတူညီမႈရခဲ့ၿပီး ပထမပင္လုံညီလာခံ၏
ဗမာကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ႕ကို ေခါင္းေဆာင္ခဲ့သည္ကို လူအမ်ား ယေန႔တိုင္ မွတ္မိေနဆဲျဖစ္သည္။ ယခု ပင္လုံညီလာခံတြင္ မေရမရာမႈမ်ားစြာ ျဖစ္ေနသည္။ ျမန္မာနို္င္ငံတြင္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္ကုိ  ေယဘုယ်ေျပာရပါက ျမန္မာျပည္သူတို႔ ဆယ္စုနွစ္မ်ားစြာ လိုလားခဲ့ေသာ အေျပာင္းအလဲျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ထိုသို႔လုပ္ရန္ အားလုံး အျပည့္အဝ ပါဝင္ခြင့္ရရွိရမည္ ျဖစ္သည္။
တုိင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕အစည္း အားလုံးေဆြးေႏြးေရး စားပြဲဝိုင္းသို႔ ေရာက္ရွိေရးမွာပင္ အဓိက စိန္ေခၚမႈျဖစ္သည္။ တနိုင္ငံလုံး အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရး သေဘာတူစာခ်ဳပ္မွ ဖယ္ထုတ္ခံရၿပီး တက္ႂကြစြာ စစ္ဆင္လႈပ္ရွားေနဆဲျဖစ္ေသာ လက္နက္ကုိင္အဖြဲ႕အစည္း ၃ ခု က်န္ေန၍ ၎တို႔ မည္သို႔မည္ပုံ ပင္လုံညီလာခံတြင္ ပါဝင္ရမည္မွာ ရႈပ္ေထြးေနဆဲျဖစ္သည္။ ယင္းအဖြဲ႕အစည္း ၃ ခု ကို ထည႔္သြင္းေရး အထူးအာရံုစိုက္ခဲ့ၾကၿပီး အထူးသျဖင့္ ပဋိပကၡမ်ား ဆက္လက္ျဖစ္ပြားေနေသာ ေဒသမ်ားတြင္ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈမ်ားကုိ အာရုံစုိက္ရန္မွာလည္း အေရးႀကီးပါသည္။
သို႔ေသာ္ အားလုံးပါဝင္နိုင္ေရးမွာ နိုင္ငံေရးသမားမ်ား သက္သက္္သာမက သက္ဆိုင္သူ အားလုံးနွင့္ ပတ္သက္ေန၍ ႀကီးမားေသာကိစၥ ျဖစ္သည္။ အျခားနိုင္ငံမ်ား၏ အေတြအႀကံဳမ်ားကမူ အမ်ိဳးသမီးမ်ားတန္းတူ အဆင့္အတန္းမွ ပါဝင္ေရး၊ ေအာက္ေျခ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားနွင့္ လူမႈအေျချပဳ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား ခိုင္မာေသာ ေျပာေရးဆိုခြင့္ရေရးႏွင့္ ျဖစ္ေပၚတိုးတက္မႈမ်ားကို ေလ့လာေနေသာျပည္သူမ်ား သတင္းအခ်က္အလက္ လြတ္လပ္စြာရရွိေရးွ တို႔မွာ လ္ိုအပ္ေၾကာင္း အႀကိမ္ႀကိမ္ျပသခဲ့ျပီး ျဖစ္သည္။ ၎တို႔သည္ ေအာင္ျမင္ႂကြယ္ဝေသာ အနာဂတ္သို႔ နိုင္ငံကို တြန္းပို႔ေပးနိုင္ေသာ အားလုံးပါဝင္သည့္ ေရရွည္လုပ္ငန္းစဥ္တခု၏ အစိတ္အပိုင္းမ်ား ျဖစ္သည္။
ကံမေကာင္းစြာႏွင့္ က်မ၏ မၾကာေသးမီက ျမန္မာနိုင္ငံခရီးစဥ္တြင္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္၌ ဤအေျခခံ သြင္ျပင္လကၡဏာမ်ားအား လ်စ္လ်ဴ႐ႈထားသည့္ လကၡဏာမ်ားကို ေတြ႕ခဲ့ရသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ သည္ ဤအေရးပါေသာ ျပႆနာမ်ားကို ကုိင္တြယ္ေျဖရွင္းရန္ အလ်င္အျမန္ ေျပာင္းလဲသင့္သည္။
ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္တြင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားပါဝင္ျခင္းသည္ သေဘာတူညီခ်က္မ်ား ေရရွည္ေရး အလားအလာကို ျမင့္မားေစေၾကာင္း ျပသၿပီး ျဖစ္သည္။ တနိုင္ငံလုံး အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရး သေဘာတူစာခ်ဳပ္တြင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားနွင့္ ပတ္သက္၍ အေရးပါေသာ အခ်က္မ်ားစြာ ပါဝင္ေသာ္လည္း ေဆြးေႏြးပြဲ၏ အဆင့္ျမင့္ကိုယ္စားမ်ားတြင္ အမ်ိဳးသမီး ၁၆ ရာခုိင္ႏႈန္းသာပါဝင္ၿပီး ေယဘုယ်အားျဖင့္ ဤအခ်က္တြင္ အမွတ္မရလွေပ။ ဆိုးသည္မွာ ျမန္မာအစိုးရသစ္သည္ ယခင္အစိုးရ၏ ကတိကဝတ္ျဖစ္ေသာ အမ်ိဳးသမီး ကုိယ္စားလွယ္ ၃၀ ရာခုိင္ႏႈန္း ထည့္သြင္းေရး အာမခံျခင္းကို အတည္မျပဳေသးသျဖင့္  ဤအခ်က္နွင့္ပတ္သက္၍ တိုးတက္လာမည့္လကၡဏာလည္း ယခုထိ သိပ္မရွိလွေပ။
အစိုးရမ်ားသည္ တက္လိုက္ ဆင္းလိုက္သာ ျဖစ္သည္။ အားလုံးမွာ ဦးစားေပးမ်ားလုပ္ငန္းမ်ား၊ အစီအစဥ္မ်ားသာ ျဖစ္သည္။ လူမႈအေျချပဳအဖြဲ႕အစည္းမ်ား CSOs မ်ားနွင့္ ေအာက္ေျခလူထု အဖြဲ႕အစည္းမ်ားကသာ လူ႔အသိုင္းအဝန္းတခု၏ လက္ေတြ႕အေျခအေနကို ေတြ႕ျမင္ခံစားရေသာ ေရွ႕တန္းတြင္ရွိသျဖင့္ ၎တို႔သည္ ျပႆနာ၏ သမိုင္းဆိုင္ရာ အေျခအေနမ်ားကို သိရွိၿပီး ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းရန္ နည္းလမ္း အမ်ိဳးမ်ိဳးလည္း ရွိၾကသည္။
၎တို႔သည္သာ အစိုးရက ေျဖရွင္းေပးရန္ ေရွာင္ရွားေသာ သု႔ိမဟုတ္ ပ်က္ကြက္ေသာ သို႔မဟုတ္ တခါတရံ လက္ရွိ အလြန္အေရးႀကီးသည္ ့လူ႔အခြင့္အေရးျပႆနာမ်ားကို ေျဖရွင္းရန္ အစိုးရတြင္ စြမ္းရည္ သို႔မဟုတ္ ဆႏၵ မရွိေသာ ပင္မလူ႔အဖြဲ႕အစည္းနွင့္ စြန္႕ပယ္ခံလူ႔အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၏ အေရးပါေသာ ျပႆနာမ်ားကို ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုေသာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ တက္ႂကြလႈပ္ရွားေသာ လူမႈအေျချပဳအဖြဲ႕အစည္းမ်ား ေအာင္ျမင္ႀကီးထြားနိုင္သည့္ ပတ္ဝန္းက်င္ ထူေထာင္ရန္ အလြန္အေရးႀကီးသည္။
ျမန္မာနို္င္ငံမွ CSO မ်ားသည္ ျပည္သူမ်ားကို ပ့ံပိုး၊ စြမ္းရည္ျမႇင့္တင္ ကူညီၾကၿပီး ပဋိပကၡေဒသမ်ားတြင္အေရးပါေသာအခန္းကဏၰမွ ပါဝင္ၾကသျဖင့္ ၎တို႔တြင္ ထူးျခားေသာ ထိုးထြင္းသိျမင္မႈရွိၾကၿပီး ၿငိမ္း ခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္၏ သြင္ျပင္အားလုံးတြင္ ပါဝင္ခြင့္ေပးရမည္ ျဖစ္သည္။ လူ႔အခြင့္အေရး ျပႆနာမ်ားႏွင့္ တုိက္ရုိက္ဆက္စပ္မႈ ရွိေသာ္လည္း ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္၏ နိုင္ငံေရး ျပႆနာဟု ယူဆေသာ ကိစၥမ်ားတြင္ CSO မ်ား ပါဝင္ခြင့္ မေပးလိုၾကေၾကာင္း မၾကာေသးမီက ျမန္မာနိင္ငံခရီးစဥ္အတြင္း CSOs မ်ားက ေျပာၾကသည္။ ထိုလုပ္ငန္းစဥ္တြင္ CSOs မ်ား အဓိက အခန္းမွ ပါဝင္ရမည္ဟု Civil Society Organisations Peace Forum တခု က်င္းပေပးမည္ဟု အာမခံခ်က္ရရွိေသာ္လည္း ထိုလုပ္ငန္းစဥ္မွာ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း မရွိလွေပ။ ဤနယ္ပယ္မ်ားတြင္ CSO မ်ား ပါဝင္ခြင့္ျပဳရန္ အေရးႀကီးပါသည္။
အျခားတဘက္တြင္လည္း မၾကာေသးမီက ေ႐ြးေကာက္ပြဲတြင္ ကိုယ္စားလွယ္ေနရာ အနိုင္မရေသာ နိုင္ငံေရးပါတီမ်ားသည္ CSOs forum ၏ အစိတ္အပိုင္းသာျဖစ္လာၿပီး ညီလာခံနွင့္မသက္ဆိုင္ဟုေၾကညာထားသည္။ CSOs မ်ားနွင့္ နိုင္ငံေရးပါတီမ်ားသည္ အေျခခံအားျဖင့္ ကြဲျပားျခားနားေသာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ထိုကဲ့သို႔ မႈန္ဝါးေစျခင္းသည္ နွစ္ဖြဲ႕စလုံးက ပါဝင္ေနသည့္ အေရးပါေသာအခန္းကဏၰကို ခ်ည့္နဲ႔ေစသည္။
နိုင္ငံ၏ အနာဂတ္အေနျဖင့္ လူငယ္မ်ားသည္လည္း အခန္းကဏၰတခုမွ ပါဝင္ရမည္ ျဖစ္ေသာ္လည္း မၾကာေသးမီက က်င္းပသည့္ တုိင္းရင္းသား လူငယ္ညီလာခံ၏ ရလဒ္မ်ားကို ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္တြင္ ထည့္သြင္းစဥ္းစားမည္ မဟုတ္ေၾကာင္း အဆင့္ျမင့္အရာရွိမ်ားက ေျပာသည္ကုိ ၾကားရသျဖင့္ စိတ္ပ်က္မိသည္။ သို႔ေသာ္ တုိင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္ေဒသမ်ားမွသာမက လူ႕အသိုင္းအဝိုင္းအားလုံးမွ လူငယ္မ်ား ကိုယ္တိုင္ပင္ အားလုံးပါဝင္မႈ၏ အေရးပါပုံကို သိရွိရမည္။
ပဋိပကၡ ဆယ္စုနွစ္မ်ားစြာ၏ ေနာက္ကြယ္တြင္ ခြဲျခားဆက္ဆံမႈနွင့္ တုိင္းရင္းသား အခြင့္အေရး၊ေျမယာပုိင္ဆိုင္ခြင့္နွင့္ အျခားျပႆနာ အမ်ားအျပားတို႔နွင့္ ဆက္စပ္ေသာ အေျခခံလူ႔အခြင့္အေရးျပႆနာမ်ား ရွိသည္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္တြင္ ဤျပႆနာမ်ားကို ေျဖရွင္းျခင္းက ျမန္မာႏိုင္ငံသစ္ တည္ေဆာက္ေရးအတြက္ ေသာ့ခ်က္ျဖစ္လိမ့္မည္။ သို႔ေသာ္ ဤအဓိကျပႆနာမ်ား ေဆြးေႏြးရာတြင္ မည္မ်ွအတိုင္းအတာအထိ ပါဝင္မည္ကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္း မရွိလွေပ။
ယခုခ်ိန္ထိ ပင္လုံညီလာခံ နီးကပ္လာေသာအခါ လုပ္ေဆာင္မည့္ အစီအစဥ္မွာလည္း ရွင္းလင္း တိက်မႈ မရွိေသးေပ။ အေရးႀကီးသည္မွာ ထိခုိက္နစ္နာေသာ လူ႕အသိုင္းအဝန္းမ်ားကို အသ္ိေပးရန္ ပ်က္ကြက္ေနျခင္းျဖစ္သည္။
ပင္လုံညီလာခံသည္ ပထမဆုံးေျခလွမ္းသာ ျဖစ္ေသာ္လည္း အေရးပါေသာ ေျခလွမ္းျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ လူ႔အခြင့္အေရး စိုးရိမ္မႈမ်ားကို ေဆြးေႏြးပြဲမ်ားတြင္သာမက ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္ ဖြဲ႕စည္းတည္ေဆာက္ပုံတြင္ အျပည့္အဝ ထည့္သြင္းရမည္ ျဖစ္သည္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္တခုကို မည္သို႔ လုပ္ေဆာင္သင့္သည္ကို နမူနာျပရန္ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ အခြင့္အလမ္းရွိၿပီး ၂၁ ရာစု ပင္လုံညီလာခံ မတိုင္မီီ ဤအေရးပါေသာ နယ္ပယ္မ်ားတြင္ ျပဳျပင္ျခင္းက ေကာင္းမြန္ေသာကိစၥျဖစ္သည္သာမက အနာဂတ္တိုးတက္မႈအတြက္လည္း အက်ိဳးအျမတ္ေပးလိမ့္မည္ျဖစ္သည္။
(ယန္ဟီးလီသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုင္ရာ ကုလသမဂၢ လူ႕အခြင့္အေရး ကိုယ္စားလွယ္ျဖစ္ျပီး  Bangkok Post သတင္းစာပါ သူ၏ Peace talks must focus on rights ေဆာင္းပါးကို ဘာသာျပန္ဆိုသည္)